Szkoła powszechna Nr 1 początkowo miała charakter szkoły jednoklasowej z rosyjskim językiem nauczania. W otwieranych rządowych szkołach elementarnych nauczycielami byli głównie Rosjanie. Szerzył się analfabetyzm dochodzący do 83 %, spowodowany małą ilością szkół i nie przyjmowaniem wszystkich zgłaszających się.
Szkoła początkowo była koedukacyjna, w 1898 roku przekształcono ją na męską, przy czym dziewczęta przeniesione zostały do nowo otwartej szkoły żeńskiej. Ponownie zamieniona na koedukacyjną w 1905 roku. 24 grudnia 1898 roku przy szkole urządzone zostały wieczorowe kursy dla dorosłych w zakresie programu szkoły początkowej, zamknięte w 1906 roku.
Pierwsze dane liczbowe pojawiają się dopiero w 1915 roku. W tym czasie szkoła posiadała trzy oddziały z 238 uczniami na zmianie dopołudniowej i 242 analfabetami pobierającymi naukę w godzinach popołudniowych. Ze względu na brak miejsc 162 dzieci nie została przyjęta do szkoły. Tak duża liczba dzieci nie umiejących czytać i pisać, to wynik prowadzonej polityki rusyfikacyjnej wobec kolejnych pokoleń Polaków.
W roku szkolnym 1916 miejska szkoła ogólna Nr 1 podzielona została na oddziały przedpołudniowy wstępny, I, II, III, i popołudniowy z dwoma oddziałami wstępnymi i dwoma oddziałami pierwszymi. Ogólna liczba pobierających naukę wynosiła 480 uczniów. Ta liczba utrzymywała się przez kilka kolejnych lat.
11 listopada 1918 roku powstaje Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Założenia na jakich w owych czasach opierała się organizacja oświaty wynikały z układu sił politycznych będących odzwierciedleniem stanu walki klasowej w Polsce. W latach 1919-1921 Ministerstwo opracowało szczegółowy program nauki szkoły powszechnej zawierającej treści nauczania i wskazania metodyczne uwzględniające najnowsze zdobycze nauk pedagogicznych. We wszystkich klasach szkoły podstawowej występowały następujące przedmioty; (w nawiasach podano tygodniową liczbę godzin nauki w klasie ) religia (2), język polski (9-4), rachunki z geometrią, rysunki (2), roboty (3, 4), śpiew (2), gry i gimnastyka (3,2) od klasy II do VII nauczano przyrody (2-4), geografii (2), historii (2) oraz nadobowiązkowo robót kobiecych (2), wreszcie od klasy V do VII prowadzono w szkołach naukę języka obcego (3,4) W szkole Nr 1 uczono języka niemieckiego.
Od 1 września 1919 roku szkoła zostaje przekształcona na 7-mio letnią szkołę powszechną. W tym dniu lekcje zostały rozpoczęte z pewną innowacją. W oddziałach starszych począwszy od IV wprowadzono specjalizację przedmiotów przez łączenie sobie pokrewnych. Do oddziału I wybrano dzieci które nie znały wcale liter celem przeprowadzenia eksperymentu nauki metodą wyrazową według elementarza Durgielowej „Chcę czytać”. Oddział ten został powierzony F. Papiewskiemu, który jak pisze w kronice kierownik szkoły, wywiązał się ze swojego zadania dobrze. W chwili przekształcenia szkoła posiadała 5 oddziałów. Dopiero rok szkolny 1921/22 rozpoczął się siedmioma oddziałami. Ponieważ budynek szkolny często wykorzystywany był na kursy dokształcające dla nauczycieli, młodzież szkolna zmuszona była wcześniej kończyć naukę. 26 czerwca wszystkie dzieci szkół pabianickich tradycyjnie spotykały się w lasku miejskim na zabawie, a 28 czerwca w kościele Najświętszej Marii Panny na uroczystym nabożeństwie kończącym rok szkolny. Zapisy uczniów każdorazowo odbywały się w ostatnich dniach sierpnia, a 2 i 3 września przeprowadzane były egzaminy przedmiotowe. W 1920 roku przyjęto do oddziału I 58 dzieci – 30 chłopców i 28 dziewcząt.
W czasie trwania roku szkolnego dla dzieci, z każdego oddziału, urządzane były wycieczki poza miasto o charakterze przyrodniczym i geograficznym poza miasto. Starsze oddziały dodatkowo zwiedzały pabianickie warsztaty fabryczne. Rok szkolny 1920/21 zakończyło 281 chłopców i dziewcząt.
Uczniów i nauczycieli obowiązywał okólnik Inspektora Szkolnego Okręgu Łaskiego z dnia 20 października 1920 roku, który dokładnie określał dni wolne od nauki. Były nimi wszystkie niedziele oraz 12 dni świątecznych między innymi- 8 września -Narodzenie Najświętszej Marii Panny, 1 listopada -Wszystkich Świętych, 2 listopada- Dzień Zaduszny, 8 grudnia- Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny, 6 stycznia- Trzech Króli, 2 lutego- Oczyszczenie N.M.P. (obecnie Matki Boskiej Gromnicznej), 19 marca- Św. Józefa, 25 marca -Dzień Zwiastowania N.M.P., Dzień Wniebowstąpienia Pańskiego. Z rocznic narodowych wolny od nauki szkolnej był 3 maja. Inne rocznice narodowe obchodzono bez przerywania zajęć szkolnych. W okólniku podano również czas rozpoczynania zajęć. Poranna nauka szkolna w czasie od 3 listopada do ferii wielkanocnych rozpoczynała się od godziny 9.00.
Lata 1923- 29 wykazują pewną stabilizację w ilości uczniów w szkole (1924-231 uczniów, 1926r-208 uczniów, 1928 r. – 176 uczniów, 1929 r. -247 uczniów).
Dopiero rok 1930 zmienia całą strukturę ilościowego podziału klas. Na podstawie zarządzenia Kuratorium Okręgu Szkolnego Łódzkiego z dnia 1 sierpnia 1930 roku w sprawie zmiany sieci szkolnej miasta Pabianic i pisma Inspektora Szkolnego powiatu łaskiego z dnia 27 sierpnia 1930 i pisma Rady Szkolnej Miejskiej, 1 września 1930 roku obwód 7 klasowej Publicznej Szkoły Nr 11 zostaje zlikwidowany. Dzieci przejmuje szkoła Nr 1. Powstają dodatkowe oddziały ; Ib, IIb, IIIb, IVb, Vb, VIb, VIIb. Przybywa 183 dzieci, wobec czego liczba uczących się w szkole wzrasta do 430 w roku szkolnym 1930/31 do 520 w 1931/32.
Poważnej przebudowy całego systemu szkolnictwa dokonał Janusz Jędrzejewicz opracowując reformę szkolną uchwaloną przez Sejm 11 marca 1932 roku. Ustawa o ustroju szkolnictwa zawierała szereg „postępowych” postanowień. Programy szkół powszechnych rozbito na trzy szczeble, którym odpowiadały trzy stopnie organizacyjne. Szczebel pierwszy obejmował elementarny zakres wykształcenia ogólnego z jednym nauczycielem do 60 uczniów lub dwóch przy liczbie 61-120 uczniów. Szkoła stopnia I miała dwuletnią klasę III i trzyletnią klasę IV. Szczebel drugi był rozszerzeniem i pogłębieniem pierwszego z 3 uczącymi nauczycielami przy liczbie 121-160 uczniów lub czterech, jeśli liczba uczniów wynosi od 161 do 210. Szkoła II stopnia miała dwuletnią klasę VI. Zaś trzeci szczebel przysposabiał młodzież do życia społeczno-obywatelskiego i gospodarczego. Szkoła ta miała 7 klas jednorocznych przy 6 uczących nauczycielach liczyła do 330 uczniów. Publiczna szkoła powszechna Nr 1 w systemie 7 oddziałowym pracowała od roku 1924 ale dopiero w 1937 roku Inspektor szkolny pismem z dnia 30 sierpnia 1937 zmienia nazwę na „Publiczną Szkołę Powszechną stopnia III”. Wtedy to liczba uczniów w szkole wynosiła 670.
Kryzys gospodarczy państwa zaciążył na zdrowiu robotników i ich rodzin a głównie dzieci i młodzieży. Pabianiccy nauczyciele i lekarze sygnalizowali władzom powszechny niedorozwój fizyczny dzieci robotniczych, częste wypadki omdleń z głodu, powstawanie wielu schorzeń na tle niedożywienia. Od kwietnia do czerwca przeprowadzane były badania lekarskie wszystkich uczących się dzieci. W sprawozdaniach sporządzanych dla potrzeb Magistratu miasta Pabianic dr M. Grzegorzewski uwzględniał stan sanitarny szkół oraz stan zdrowia przebadanych uczniów. W 1929 roku lekarz przebadał 4769 wszystkich uczących się dzieci, w liczbie tej 275 było brudnych, 205 zawszonych a 649 wybitnie niedokrwistych. W następnych latach w zastraszającym tempie rosła ilość chorych dzieci. Takie choroby jak biegunka i czerwonka stawały się nagminne, ale pierwsze miejsce zajmowała gruźlica. W 1932 roku w szkole Nr 1 uczyło się 511 dzieci, po przebadaniu których lekarz stwierdził, że źle odżywionych dzieci było 44, gruźlicę czynną miało 4, jaglicę 9, wady wzroku 10 a dzieci kalekich 4. Badania przeprowadzał lekarz szkolny i 2 higienistki, odwiedzali oni szkołę raz na dwa tygodnie. W swoich sprawozdaniach opisywał podając liczbę dzieci wątłych, niedostatecznie odżywionych, ze śladami krzywicy, z powiększonymi gruczołami chłonnymi. W tym okresie również fatalnie przedstawiał się stan uzębienia, gdyż tylko jednostki miały zdrowe zęby. Były to niewątpliwie skutki niedostatecznego i nieodpowiedniego żywienia niemowląt i dzieci. Równie źle przedstawiała się sprawa czystości dzieci, wiele z nich było brudnych, zawszonych, a możliwość masowego korzystania z kąpielisk były ograniczone ze względu na małą ich liczbę. Lekarz, oprócz badań, kierował również akcją dokarmiania dzieci w szkołach, a pod koniec roku szkolnego, podczas badań udzielał wskazówek co do wyboru zawodu. Aby utrzymać czystość i ciepło, które było podstawą zdrowia dzieci Magistrat miasta zatrudniał w szkole powszechnej Nr 1, woźną -A. Lisowską i 2 woźnych B. Ciszek i F. Kruk.
W roku 1935 zostaje zlikwidowana 7 klasowa Publiczna Szkoła Powszechna Nr 17 mieszcząca się przy ul. Nowy Świat Nr 6. Dzieci z klas I-V zostały przeniesione do szkoły Nr 1. Tym samym zwiększa się stan organizacyjny jedynki z 504 uczniów w 1934 roku do 758 w 1935 roku. Stan ten w kolejnych czterech latach ulega nieznacznemu zmniejszeniu.
Inspektor szkolny A. Bandas wystosował zarządzenie do Rady Szkolnej Miejskiej o przeprowadzeniu w dniach 12-14 maja 1939 roku zapisów do publicznych szkół powszechnych na rok szkolny 1939/40. Do szkoły Nr 1 zapisało się 86 dzieci rocznika 1932. Jednak zapisane dzieci nie rozpoczęły nauki 1 września 1939 roku.
